Παρέμβαση της Συνόδου για την εικονογράφηση στους ναούς

Λύση στο αισθητικό πρόβλημα της εικονογράφησης των σύγχρονων ναών επιχειρεί να δώσει η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, με εγκύκλιο που απέστειλε στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών και σε όλες τις Μητροπόλεις (με αριθμό εγκυκλίου 2260, στις 14/11/2012). Τα τελευταία χρόνια η δεινή οικονομική κατάσταση των πιστών κι επακόλουθα ο περιορισμός των εσόδων στους ναούς, έχει υποχρεώσει τους ιερείς και τα εκκλησιαστικά συμβούλια ν' αναθέτουν τον εικονογραφικό διάκοσμο και τη συντήρηση των ναών σε τεχνίτες κι όχι σε ζωγράφους με εμπειρία και γνώση στην μνημειακή θρησκευτική τέχνη. Το πρόβλημα έχει οξυνθεί με την εκτεταμένη χρήση μεταξοτυπίας, που σαν αποτέλεσμα έχει την κακή φωτοτυπική αντιγραφή. Οι αποκαλούμενοι αγιογράφοι τοποθετούν επάνω στις επιφάνειες του ναού έτοιμες μεταξοτυπίες ή κάνουν χρήση ειδικού video-προβολέα (προτζέκτορα) κι επιζωγραφίζουν, αναπαράγοντας ξένες, έτοιμες συνταγές. Για πρώτη φορά μάλιστα στο εγκύκλιο σημείωμα γίνεται λόγος περί πνευματικής ιδιοκτησίας.

Συγκεκριμένα, συστήνεται στους προϊσταμένους των ναών:

α) η αποφυγή εκκλησιαστικών ειδών ευτελούς αξίας και β) η απαγόρευση χρήσεως εγχρώμων φωτοτυπιών (μεταξοτυπίας), λόγω της δημιουργίας κακίστου αισθητικού αποτελέσματος και του κινδύνου εμπλοκής σε δικαστικές διενέξεις, λόγω κλοπής πνευματικής ιδιοκτησίας άλλων αγιογράφων.

Το θέμα της εικονογράφησης των ναών δεν είναι βεβαίως κάτι καινούργιο στη ζωή της Εκκλησίας. Θεσμικά απασχόλησε για πρώτη φορά τον Αρχιεπίσκοπο Θεόκλητο στις αρχές του περασμένου αιώνα, όταν επιχείρησε το 1905 να θέσει ένα πλαίσιο βασικών αρχών στην εικονογράφηση των νεοαναγειρόμενων μνημείων. Με ένταση τέθηκε στη δεκαετία του '30, με μπροστάρη τον Φώτη Κόντογλου, όπου η Πολιτεία και μάλιστα διά νόμου επιχείρησε ν' αποφύγει αισθητικά ατοπήματα. Έκτοτε, το πρόβλημα στη σύγχρονή του μορφή, παραμένει και ταλανίζει τη ζωή της Εκκλησίας.

Ο ζωγράφος, Καθηγητής στη Θεολογική Σχολή της Φιλοσοφικής κ. Γιώργος Κόρδης (φωτογραφία), μας είπε πως, αναμφισβήτητα, το εγκύκλιο σημείωμα είναι ένα σημαντικό πρώτο βήμα. «Αλλά δεν αρκεί από μόνο του! Τα τελευταία χρόνια η πρακτική της μεταξοτυπίας έχει καθιερωθεί ευρέως. Το χειρότερο όμως, είναι ότι έχει επιβληθεί η αντίληψη που θέλει την εκκλησιαστική ζωγραφική απλή υπόθεση μαστόρων και όχι ζωγράφων. Έτσι, η εκκλησιαστική τέχνη έχει χάσει, όχι μόνο το στοιχείο της δημιουργίας, αλλά και της πνευματικής εμπλοκής του δημιουργού με ένα κατεξοχήν λατρευτικό έργο». Προτείνει γι' αυτόν τον σκοπό έναν ειλικρινή, ουσιαστικό διάλογο με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, που θα περιορίσει, κατά το δυνατόν, τα κακώς κείμενα στο σύγχρονο ναό.

Η νέα εγκύκλιος από την Ιερά Σύνοδο

Το άρθρο είναι από τον ΠΡΟΝΑΟ Τεύχος 590, 19 Νοεμβρίου 2012